Cô đồng: Tín ngưỡng tâm linh hay mê tín dị đoan

"Cô đồng": Tín ngưỡng tâm linh hay mê tín dị đoan

Thông thường, từ tháng Giêng đến tháng Ba âm lịch, tại nhiều đền, phủ trên khắp Việt Nam, người dân dễ dàng bắt gặp hình ảnh các nghi lễ hầu đồng với âm nhạc, điệu múa, và lời ca sống động. Đây là một nghi thức quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu và Đức Thánh Trần, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc trong văn hóa dân gian Việt Nam. Tuy nhiên, hiện tượng lợi dụng hầu đồng và tín ngưỡng để trục lợi cũng đang ngày càng phổ biến, vi phạm pháp luật và gây ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh trật tự. Vậy hầu đồng - cô đồng là gì, vai trò của cô đồng, và những hoạt động này là tín ngưỡng tâm linh hay mê tín dị đoan vi phạm pháp luật? Mời các bạn cùng Luật Tô Vàng tìm hiểu. 

1. Cô đồng, hầu đồng là gì?

- Hầu đồng là một nghi lễ tâm linh quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, bao gồm các hình thức thờ cúng như Tam phủ (ba cõi: Thiên, Địa, Thủy) và Tứ phủ (bốn cõi: Thiên, Địa, Thủy, Nhạc). Hầu đồng bao gồm các nghi thức múa hát, âm nhạc và trang phục truyền thống để tái hiện hình ảnh của các vị thần linh, với niềm tin rằng các vị này sẽ ban phúc, che chở và bảo vệ cho người tham gia. Nghi thức hầu đồng được xem là một phần văn hóa phi vật thể của Việt Nam và thường mang lại sự bình an về mặt tinh thần cho người dân theo đúng với định nghĩa tín ngưỡng trong Điều 2 Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo năm 2016. 

- Cô đồng, hay còn gọi là "người hầu đồng," là người đóng vai trò trung gian giữa thần linh và con người, kết nối với thế giới tâm linh qua nghi lễ hầu đồng. Người hầu đồng là nữ thường được gọi là "Cô đồng", trong các buổi hầu đồng thường mặc trang phục truyền thống với các vật phẩm trang trí, đại diện cho sự hiện diện của thần linh. Cô đồng không chỉ là một tín đồ tôn kính mà còn thực hiện các nghi lễ hầu đồng, một nghi thức thuộc tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, và Đức Thánh Trần. 

Hiện nay, "hầu đồng" là một phong tục được xem là di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam đã được UNESCO công nhận vào năm 2016. UNESCO đánh giá cao giá trị độc đáo của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, xem đây là một nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam, thể hiện truyền thống yêu nước, tinh thần hòa hợp và sức sáng tạo văn hóa của dân tộc. Qua nhiều thế hệ, tín ngưỡng này không chỉ được lưu truyền mà còn đóng góp lớn vào việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. 

Tuy nhiên, hầu đồng cũng đang dần bị biến tướng thành các hình thức mê tín dị đoan nhằm trục lợi, nhiều "cô đồng" - "cậu đồng" đã lợi dụng văn hóa tín ngưỡng để trục lợi hàng chục, hàng trăm triệu đồng từ người dân qua các nghi lễ. Đây là hành vi vi phạm pháp luật, cần được lên án. 

2. Quy định về hành vi mê tín dị đoan trong hầu đồng

Tín ngưỡng và văn hóa là các yếu tố quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân, tuy nhiên, nếu nghi lễ hầu đồng được thực hiện với mục đích trục lợi cá nhân hoặc khiến người khác bị lôi cuốn vào hành vi mê tín dị đoan, thì có thể bị xem là hành vi vi phạm pháp luật. Theo quy định tại Thông tư 04/2009/TT-BVHTTDL và Nghị định 103/2009/NĐ-CP về quản lý hoạt động văn hóa, các hành vi có tính chất "làm mê hoặc người khác, trái tự nhiên, gây tác động xấu về nhận thức" là bị cấm, bao gồm những hình thức mê tín dị đoan như xem bói, cúng trừ tà, phán truyền, và cầu lợi bằng cách yểm bùa, đốt đồ mã tại nơi công cộng.

Việc biến tướng hầu đồng để trục lợi là hành vi vi phạm quy định về hoạt động văn hóa và có thể gây ảnh hưởng xấu đến nhận thức xã hội. Điều này không chỉ đi ngược lại bản chất của tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn có nguy cơ bị xử lý theo các quy định về hoạt động văn hóa và tôn giáo.

3. Mức xử phạt đối với hành vi lợi dụng hầu đồng để trục lợi

Theo khoản 7 Điều 14 Nghị định 38/2021/NĐ-CP, hành vi tổ chức hoạt động mê tín dị đoan trong lễ hội có thể bị xử phạt từ 15.000.000 đến 20.000.000 đồng. Đây là mức phạt áp dụng cho các cá nhân tổ chức nghi lễ hầu đồng nhằm trục lợi, đi ngược lại ý nghĩa tâm linh và gây ảnh hưởng xấu đến cộng đồng.

Ngoài ra, theo khoản 8 Điều 14 Nghị định này, những cá nhân có hành vi vi phạm còn phải nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi trên. Điều này nhằm đảm bảo rằng không có cá nhân nào có thể trục lợi từ các hoạt động tôn giáo và tín ngưỡng, bảo vệ sự trong sạch và tôn kính của các nghi thức truyền thống.

4. Trường hợp truy cứu trách nhiệm hình sự

Theo quy định tại Điều 320 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, tội hành nghề mê tín dị đoan được quy định như sau:

Người nào sử dụng các hình thức như bói toán, đồng bóng hoặc các hành vi mê tín, dị đoan khác và đã từng bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án mà chưa được xóa án tích, nếu tiếp tục vi phạm, sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ lên đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Trong trường hợp phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị phạt tù từ 3 năm đến 10 năm nếu thuộc một trong các tình huống sau:

- Gây chết người;

- Thu lợi bất chính từ 200.000.000 đồng trở lên;

- Gây ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh, trật tự và an toàn xã hội.

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.

Hãy liên hệ với Luật Tô Vàng ngay bây giờ để liên hệ với luật sư của chúng tôi nếu các thông tin trên chưa giải đáp được vấn đề của quý khách đang gặp phải. Chúng tôi sẽ lắng nghe những vấn đề pháp lý mà quý khách hàng đang đối mặt, cung cấp những lời khuyên đáng tin cậy và chính xác. Luật Tô Vàng - Luật sư Cần Thơ - Dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp.